Chùa Mèo:Chốn linh thiêng thờ Phật, thờ Vua và thờ Mẫu chúa

VHDN: Huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa có ngôi chùa Mèo (Đỉnh miêu thiền tự) được xây dựng vào thế kỷ thứ XV tại xã Quang Hiến. Mỗi khi nhắc đến ngôi chùa, đồng bào các dân tộc huyện Lang Chánh nói riêng và nhân dân trong tỉnh nói chung đều cung kính, tự hào vì ngôi chùa thờ cả Phật, Vua và Mẫu chúa.

Trụ trì Thích Nguyên Hải thỉnh chuông tại chùa Mèo

Ngôi chùa ra đời như một luồng sáng, hội tụ đầy đủ cả tâm linh, lịch sử và nền văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc.

Tương truyền, công chúa nhà Trần là Chu Huyền đi lánh nạn lên Mường Chanh (Lang Chánh ngày nay), mang theo hai quả chuông và một số người  hầu. Về đây được bà con bảo vệ, chăm sóc chu đáo, cuộc sống trở nên ấm cúng, bình yên. Công chúa đã cùng nhà Lang hưng công xây dựng ngôi chùa để tri ân công đức dân làng. Trong khi xây dựng chùa, khai khẩn đất hoang, bà con ở đây đã đào được pho tượng đá (gọi là bụt). Liền đó, công chúa đã rước tượng bụt và tượng Quan Âm ở miếu làng lên chùa thờ Phụng. Chùa được xây dựng trên đỉnh đồi, có nhiều phong cảnh đẹp, với tên gọi ban đầu là chùa Chu (tên công chúa). Trước mặt chùa có dòng sông Âm chảy vòng quanh – Bên tả có dãy núi Pù Bằng, bên hữu có dãy núi Pù Rinh.

Trong cuốn sách “Notes Surb fayd de Lang Chánh” của R.Rboerst, mô tả: “Chùa ở làng Ban, huyện Quang Hiền khi xưa rất đẹp, trên quả núi Mèo ở châu Lang Chánh có nhiều hoa tươi, quả ngọt, phong cảnh xanh tươi cả năm, nó hợp với màu xanh của nước và màu lục của núi, một cảnh tượng tuyệt mỹ’’.

Tiếng tăm chùa Chu lan rộng cả vùng, cả châu. Dân gian trong vùng đã từng ví von:

“Nhất Hương, nhì Lan, ba Chu” (ba ngôi chùa lớn ở tỉnh Thanh Hóa)

Trong thời Lê Lợi phát động khởi nghĩa Lam Sơn (1418) đã cũng nghĩa quân đi qua vùng chùa Chu và đóng quân, luyện võ ở nhiều vị trí. Vua Lê Lợi đã vào chùa Chu lễ Phật và cầu nguyện cho sự nghiệp kháng chiến chống quân Minh thắng lợi.

Vùng chùa Chu có nhiều địa danh gắn liền với cuộc kháng chiến chống giặc Minh của anh hùng dân tộc Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn như: núi Chí Linh (dãy Pù Rinh) nơi 3 lần nghĩa quân Lam Sơn rút lui để củng cố, xây dựng lực lượng (hiện nay vẫn còn bia đá ghi lại). Hang Láu, thác Húng, núi đá, hòn bi  –  nơi xảy ra các trận tây kích của nghĩa quân Lam Sơn.

Hang Láu gắn liền với truyền thuyết về Lê Lợi: “Hòa nước sông chén rượu ngọt ngào”, suối Vớ là nơi Nguyễn Trãi thả lá có chữ “Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần”… Ngoài ra còn có nhiều địa danh ghi lại dấu tích và góp phần cùng vua và nghĩa quân an nghỉ, luyện rèn, ẩn náu chống giặc Minh toàn thắng. Đó là ghế đá vua Lê thường ngồi thưởng ngoạn, tảng đá mài gươm của nghĩa quân Lam Sơn.

. Du khách về thăm quan, gặp gỡ sư trụ trì chùa Mèo

Sau cuộc kháng chiến chống giặc Minh thắng lợi, Lê Lợi lên ngôi vua và với nỗi nhớ vùng quê, nơi có địa danh chùa Chu, những con sông, dòng suối đã góp phần phù hộ, độ trì cho sự nghiệp chống giặc toàn thắng, vua Lê đã sắc chỉ cho quan Lê Khả vào Mường Chanh đốc thúc thổ Lạng cùng bà con ở đây tu sửa, nâng cấp chùa Chu rồi vua Lê đã cho đổi tên thành chùa Mèo, gắn liền với đồi Mèo, với sự linh miêu vốn có ở loài vật này…

Đến giai đoạn lịch sử chống giặc nhà Thanh, anh hùng Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc đã dừng chân và vào chùa Mèo dâng hương cầu Phật độ trì cho cuộc kháng chiến chống giặc Thanh thắng lợi.

Linh ứng đã đến với nghĩa quân Nguyễn Trãi, cuộc kháng chiến đại phá quân Thanh toàn thắng. Trong niềm hân hoan vui chiến thắng, Nguyễn Trãi chiếu chỉ cho thổ ty Lang Mường một lần nữa trùng tu, nâng cấp chùa Mèo và khắc tự, ghi danh công đức vua, cùng nghĩa quân tại chùa Mèo.

Chùa Mèo gắn liền với chiến công và cả vùng này như một chứng nhân của lịch sử, do đó sau này các vị vua Lê Lợi, Quang Trung băng hà, đồng bào và sư trụ trì chùa Mèo đã ghi tạc công đức và thờ Phật, thờ vua tại chùa.

Để cảnh chùa thêm linh thiêng trong việc thờ Phật, thờ các vị vua, nhiều giai đoạn lịch sử, các triều chính, các thổ ty lang Mường cùng nhiều bản hội đã hưng công xây dựng chùa ngày thêm to đẹp và rước tượng Thánh Mẫu, Mẫu Thượng Ngàn (Mẹ rừng) thờ phụng tại chùa Mèo.

Đặc biệt, vào cuối xuân năm Vĩnh Thịnh thứ 14, triều Lê (1718), đông đảo bà con và nhiều bản hội xứ Thanh đã cùng nhau tổ chức hưng công nhiều tiền của đúc chuông đồng lớn cung tiến, dâng lên chùa Mèo.

Chuông chùa Mèo thuộc loại lớn, thân chính trụ tròn, cao1.09m, đường kính miệng chuông 0.5m, chu vi 1.49m. Quai chuông với đôi rồng đấu đuôi vào nhau tạo nên dáng cong tròn. Đỉnh quai chuông có hình nậm rượu chia thành nhiều múi nối dọc xuống thân. Thân rồng mập, đầu ngẩng cao, mắt tròn, mũi to, miệng há rộng và ngậm viên ngọc. Toàn thân rồng phủ vảy kép, vây ở lưng hình ngọn lửa uốn theo hình quai chuông.

Thân chuông được chia thành bốn ô và trang trí nhiều hoa văn đặc sắc. Bốn ô của chuông ghi bài minh nói về chùa, về giá trị tâm linh của chuông, đồng thời ghi tên người công đức và niên đại của chuông.

Bài minh chuông chùa Mèo có đoạn ghi: “Âm vang của tiếng chuông có thể nói vào hàng đầu, vì nó có thể thức tỉnh được những cơn mê của đông đảo chúng sinh. Tiếng chuông có thể phát huy được ý niệm lương thiện của con người, do đó từ xa xưa người ta đã dùng tiếng chuông đồng làm công cụ trợ giúp cho những lời giáo hóa của các bậc thánh nhân…”.

Quả vậy, ngôi chùa Mèo và âm vang của chuông đồng ở đây đã góp phần to lớn tạo nên luồng sinh khí trong lành, hướng thiện cho con người sống chan hòa, vui tươi, đoàn kết và lao động hết mình xây dựng cuộc sống ấm no, vun đắp cho quê hương mạnh giàu. Xã Quang Hiến, nơi cửa phật của chùa Mèo là điểm sáng của huyện Lang Chánh. Chính trị, trật tự xã hội luôn ổn định và kinh tế – văn hóa – xã hội phát triển không ngừng. Chợ Quang Hiến gần như một trung tâm kinh tế – văn hóa cho cả vùng.

Do thời gian mưa nắng, biến cố thăng trầm của lịch sử và thiếu đi sự chăm lo của con người, chùa Mèo đã xuống cấp và trở nên hoang hoải, chỉ còn lại chiếc chuông có phần nguyên vẹn.

Gần đây, với sự quan tâm, vào cuộc của các cấp, các ngành, một lần nữa chùa Mèo đã khẳng định giá trị vốn có của chùa. Đó là UBND tỉnh đã phê duyệt xếp hạng chùa Mèo là Di tích Lịch sử văn hóa và Danh lam thắng cảnh cấp tỉnh (số 3250/QĐ-UBND).

Chùa Mèo đang từng bước được đầu tư, phục dựng với nhiều sự hưng công, đóng góp khá phong phú của nhiều bản hội, nhiều doanh nghiệp và cá nhân tiêu biểu. Từ năm 2013, chùa Mèo đã có Đại đức Thích Nguyên Hải về trụ trì và đã dốc lòng phát triển tăng chúng, tín đồ phật tử, thường xuyên cung tiến, xây dựng chùa trở thành không gian đẹp và trở thành điểm hẹn của du khách muôn phương.

Vũ Khoa – Hồng Phương