Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi và cái duyên với vai diễn Bác Hồ

VHDN: Với gần 40 năm anh thể hiện trong nhiều thể loại vào vai Bác Hồ, anh cho biết việc vào vai Bác Hồ vừa là vinh dự vừa là trọng trách nhưng cũng là áp lực rất lớn. Thời gian cứ dần trôi đi, nhưng hình tượng vai Bác Hồ anh đóng cứ còn mãi trong lòng khán giả.

Nghệ sĩ Ưu tú Tiến Hợi.

Trong không gian Cafe Bá Phổ Nhạc Đường, bên đường Ngụy Như Kon Tum với những nhạc cụ truyền thống của dân tộc Việt Nam, được gặp NSƯT Tiến Hợi, tôi rất vui. Nhâm nhi chén trà thơm, mát dịu trong một buổi sáng trong lành đầu xuân, tôi hỏi: Là nghệ sĩ thể hiện hình tượng Bác Hồ rất nổi tiếng trong điện ảnh, truyền hình và sân khấu kịch nói, anh có thể chia sẻ đôi điều về những kỷ niệm đáng nhớ nhất của mình?

Anh rất vui vẻ, rồi nói chuyện với tôi một cách cởi mở, gần gũi. Anh kể: Ngày xưa bố anh ở thành phố Vinh, Nghệ An lấy  mẹ anh là người thị trấn Yên Viên, Hà Nội, sinh ra anh ở Thủ đô Hà Nội năm 1959. Đến khi 21 tuổi anh công tác tại Đoàn Nghệ thuật Trường Sơn, Quân khu 2. Anh đã từng đóng nhiều vai diễn khác nhau. Cho đến năm 1987, Đoàn dựng vở kịch “Đêm trắng” của tác giả Lưu Quang Hà, đạo diễn Doãn Hoàng Giang. Lúc đó, anh 28 tuổi, dáng gầy hao hao cao 1m70, nặng 53kg. Anh may mắn được chọn đóng vai Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhận vai diễn, anh đến Hãng phim Tài liệu Quân đội, mượn một số phim tài liệu nói về Bác Hồ. Cử một người trực, để chiếu những thước phim tài liệu cho anh xem. Ngoài ra, anh đến Đài Tiếng nói Việt Nam, tới Viện lưu trữ để sao lục một số băng các bài phát biểu, nói chuyện của Bác Hồ. “Nghe làm sao để âm lượng chất giọng của Bác hòa vào trong anh. Tai nghe của anh thẩm thấu vào, để nghe được âm thanh và hình ảnh của Bác lúc nào cũng vang vọng trong tâm trí mình.”.

Sau hơn 2 tháng tập luyện, vở diễn ra mắt duyệt tại Nhà Hát Lớn, Hà Nội. Các quan khách Bộ Chính trị, các Ủy viên Trung ương Đảng và lãnh đạo Quân đội tới dự. Buổi duyệt đầu tiên này đã tạo được cảm xúc mạnh mẽ đối vơí khán giả. Khi hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất hiện trên sân khấu, toàn bộ khán giả đứng dậy vỗ tay và không kìm được cảm xúc. Khán giả dâng trào nước mắt vì xúc động. Cả hội trường sân khấu vỡ òa và vỗ tay rất lớn.

Tình cảm của khán giả dành cho anh dạt dào, sâu lắng. Anh diễn hết mình, với tấm lòng kính trọng vô bờ đối với Bác, cộng với tình yêu say mê của người nghệ sĩ thời tuổi trẻ với vinh dự lần đầu đảm nhận vai diễn lớn về Bác Hồ. Nghe anh kể chuyện và những gì mà tôi được biết, thì anh sinh ra là để hóa thân thành vai Bác Hồ trên sân khấu.

Anh kể: Đại tướng Võ Nguyên Giáp sau khi xem xong vở “Đêm trắng”, đã lên sân khấu tặng hoa cho anh. Đại tướng cười, nước mắt rưng rưng: “Cảm ơn! Cảm ơn!”. Bác Vũ Kỳ là thư ký của Bác Hồ đã vào tận phòng hóa trang ôm anh khóc, vỗ vai: “Tốt quá! Tốt quá! Cảm ơn nghệ sĩ. Cậu trẻ thế này mà thể hiện được thần thái của Bác. Tôi xem, tôi xúc động vô cùng!”. Cố NSƯT Nhữ Đình Nguyên: “Tiến Hợi là một diễn viên đã toát lên thần thái thông qua từ ánh mắt, đến gương mặt rất lợi thế để đóng vai Bác Hồ, rất phù hợp với vai diễn Chủ tịch Hồ Chí Minh trong vở diễn của thời kỳ kháng chiến”.

Đây là một vở kịch đầu tiên nói về Bác Hồ sâu đậm nhất và đi vào chi tiết nhất, so với tất cả các vở diễn khác trước đây. Với vai diễn anh đã thể hiện toát lên thần thái và tính cách rõ nét nhất của nhân vật. Vợ anh nguyên là diễn viên kịch nói của Đoàn nghệ thuật QK2 Vương Đạm Thủy. Chị là người hóa trang cho anh trong vai diễn của vở kịch “Đêm trắng”. Thành công của anh có một phần đóng góp rất lớn của người vợ. Trong không khí chân tình, tôi tò mò hỏi về chuyện riêng gia đình anh. Anh vui vẻ trả lời: Anh có 2 người con trai. Năm 1989 khi đang đóng phim “Hẹn gặp lại Sài Gòn” thì vợ anh mang bầu. Năm 1990 đẻ cháu, đặt tên là Nguyễn Vương Thành. Năm 1997 sinh cháu thứ hai, đặt tên là Nguyễn Vương Nam.

Với gần 40 năm anh thể hiện trong nhiều thể loại vào vai Bác Hồ, anh cho biết việc vào vai Bác Hồ vừa là vinh dự vừa là trọng trách nhưng cũng là áp lực rất lớn. Thời gian cứ dần trôi đi, nhưng hình tượng vai Bác Hồ anh đóng cứ còn mãi trong lòng khán giả. Anh đã hóa thân hàng trăm vở diễn lớn nhỏ trên sân khấu đến phim truyền hình, điện ảnh và các chương trình sự kiện lớn của đất nước. Và rồi cái duyên đó cứ tự nhiên ngấm dần vào trong anh, hình thành một phần tính cách con người anh. Anh học được ở Bác đức tính dung dị, mộc mạc và sự chính xác trong công việc. Khi anh đi ra ngoài đường, gặp mọi người, họ cứ nói hình như anh bị “nhiễm” vai diễn của Bác Hồ hay sao mà từ dáng đi, dáng tay đưa, tác phong, giọng nói, giống Bác đến như thế. Đối với gia đình, anh luôn nhắc nhở các con hãy sống hòa mình cùng cộng đồng và sống chân chất, trung thực, thẳng thắn. Đó là cách mà anh học được từ Bác Hồ.

Nhâm nhi chén trà anh tủm tỉm cười và nói: Người nghệ sĩ không có khái niệm về hưu. Khi ánh đèn sân khấu bật sáng, khán giả vỗ tay, máy quay bấm:“ diễn”, là anh luôn sẵn sàng. Cảm xúc của anh, hơi thở của anh như một chàng nghệ sĩ tuổi ngoài 30 mươi. Anh chưa muốn ngắt những dòng cảm hứng nên nói tiếp: Anh nhớ mãi đêm biểu diễn tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Khi hình tượng Bác Hồ xuất hiện trên sân khấu, có cụ già đứng dậy: “Xin phép Bác cho cháu phát biểu ý kiến”. Khán giả yêu cầu cụ ngồi xuống để xem, nhưng cụ không chịu và bảo vệ phải đưa cụ ra vào sau cánh gà, để mời cụ ngồi chờ nghệ sĩ diễn xong, sẽ gặp cụ. Khi nghệ sĩ Tiến Hợi diễn xong xuống cánh gà, ông cụ nhìn thấy nghệ sĩ và quỳ xuống, khóc và nói: “sao giống thế!”. “Tôi cảm giác Bác đang hiện lên bằng da bằng thịt ở ngay trước mắt mình”.

Từ khi anh đến, cho đến khi anh đi về, tôi vẫn bị choáng ngợp. Giọng nói trầm ấm, thần thái toát lên, đặc biệt là ánh mắt sáng, đầy tự hào kiêu hãnh cùng dáng đi khoan thai của anh khiến tôi luôn dõi theo chăm chú, không chớp mắt. Tôi như thấy hình bóng Bác bên mình. Anh về lúc nào tôi không hay. Tên loại trà anh mời là gì tôi cũng chưa kịp hỏi. Nghệ sĩ Ưu tú Tiến Hợi vô cùng yêu quý của chúng ta là vậy. Anh không lẫn vào đâu, dù có chen lấn, xô đẩy trong dòng người hối hả!

Chu Thị Hảo