Sản xuất, chế biến gỗ ở Nghệ An: Thực trạng và định hướng phát triển đến năm 2030

VHDN: Trong những năm gần đây tỉnh Nghệ An rất quan tâm tới phát triển kinh tế lâm nghiệp, trong đó trọng tâm là phát triển rừng trồng nguyên liệu, thâm canh gỗ lớn gắn với quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ rừng, chế biến và tiêu thụ lâm sản. Để nâng cao giá trị của gỗ và lâm sản, tỉnh cần phải vừa đầu tư thâm canh trồng rừng gỗ lớn vừa ứng dụng khoa học công nghệ cao vào chế biến và tiêu thụ lâm sản.

Tỉnh Nghệ An hiện có tổng diện tích rừng là 973.011,94 ha, trong đó có gần 200.000 ha rừng trồng cung cấp nguyên liệu. Cùng với những lợi thế về điều kiện tự nhiên, đặc điểm dân cư và kinh tế – xã hội, đây là tiềm năng lớn để phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ. Cùng với đó, Nghệ An là tỉnh được chọn làm địa điểm xây dựng Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ, theo Quyết định 509/QĐ-TTg ngày 31/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ. Đây là Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao đầu tiên trong cả nước, là cơ hội quan trọng để tỉnh thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp chế biến lâm sản ứng dụng công nghệ cao, qua đó thúc đẩy quảng bá sản phẩm và phát triển thị trường xuất khẩu lâm sản.

Công ty BVN Thanh Chương là một trong số các đơn vị chế biến tiêu biểu có quy mô lớn, công nghệ tiên tiến.

Là tỉnh có diện tích rừng trồng lớn, với hơn 246.000 ha (bao gồm cả diện tích rừng trồng chưa thành rừng). Năm 2024, sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng đạt 1.747.000 m3. Diện tích rừng đã được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững đến năm 2024 là 32.630,24 ha, mở ra cơ hội lớn để phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ gắn liền với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Cùng với diện tích rừng trồng hàng năm duy trì ở mức gần 20.000 ha, sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2020 – 2024 không ngừng tăng cao. Tổng sản lượng khai thác trong giai đoạn đạt 7.928.373 m3, bình quân 1.585.674 m3/ năm. Riêng năm 2024 đạt mức cao nhất với 1.747.009 m3, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt khoảng 20%/năm.

Từ thực tiễn đó, Nghệ An đã ban hành nhiều chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực chế biến gỗ và lâm sản, ưu tiên các cơ sở có quy mô lớn, công nghệ tiên tiến, từng bước hình thành các chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ sản phẩm lâm nghiệp. Một số nhà máy, doanh nghiệp chế biến tiêu biểu như: Công ty Biomass Fuel Việt Nam, Công ty BVN Thanh Chương, Công ty Đông Bắc, Nhà máy gỗ MDF Nghĩa Đàn của Công ty Lâm nghiệp Tháng Năm, Nhà máy MDF của Công ty Tân Việt Trung, Nhà máy MDF Nghệ An của Công ty Thanh Thành Đạt…

Bên cạnh những thành tựu đạt được, ngành chế biến và tiêu thụ lâm sản trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả sản xuất – kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bền vững và nâng cao giá trị gia tăng của ngành chế biến lâm sản. Các thị trường xuất khẩu trọng điểm như Mỹ, EU, Nhật Bản đang ngày càng thắt chặt các quy định về truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp, giảm phát thải Carbon và tăng cường trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp. Thêm vào đó là sự cạnh tranh khốc liệt từ các quốc gia xuất khẩu gỗ lớn như Trung Quốc, Malaysia và Indonesia đang tạo ra áp lực lớn đối với các doanh nghiệp gỗ của tỉnh Nghệ An. Tài nguyên rừng của tỉnh vẫn chủ yếu tập trung vào việc trồng rừng gỗ nhỏ phục vụ xuất khẩu ván dăm sang Trung Quốc. Bên cạnh đó, năng lực quản lý doanh nghiệp và đội ngũ lao động kỹ thuật còn yếu, thiếu vốn đầu tư và thiếu liên kết trong chuỗi giá trị.

Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều biến động và thách thức, đây cũng chính là thời điểm thuận lợi để ngành chế biến gỗ của tỉnh tái cấu trúc, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Việc đầu tư nâng cấp công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, mở rộng thị trường tiêu thụ và đẩy mạnh chứng chỉ rừng là những giải pháp chiến lược có thể giúp ngành gỗ Nghệ An nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Đoàn công tác Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy cùng Hội Nhà báo Nghệ An kiểm tra thực tế tại nhà máy chế biễn gỗ MDF trên địa bàn tỉnh.

Để sớm trở thành trung tâm sản xuất chế biến gỗ lớn nhất Bắc Trung Bộ cũng như để ngành chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ phát triển tương xứng tiềm năng, phù hợp với định hướng phát triển lâm nghiệp đến năm 2030, Nghệ An cần triển khai một số giải pháp đồng bộ như: Tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền và phổ biến rộng rãi các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về việc phát triển công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản, chú trọng việc nâng cao nhận thức của các tổ chức, doanh nghiệp và người dân về tầm quan trọng của việc phát triển vùng gỗ nguyên liệu tập trung gắn với cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Phát triển hạ tầng phục vụ công nghiệp chế biến và mở rộng quy mô sản xuất, hoàn thành và đưa vào hoạt động Khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ. Đây là một nhiệm vụ quan trọng nhằm tạo ra môi trường thuận lợi, hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực chế biến gỗ, sản xuất các sản phẩm có giá trị cao và sử dụng công nghệ tiên tiến. Đồng thời, Nghệ An cần tập trung phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững theo vùng sinh thái để phát huy tối đa tiềm năng. Phát triển chuỗi giá trị sản phẩm lâm nghiệp từ khâu quản lý, bảo vệ, phát triển rừng đến khai thác, chế biến và thương mại lâm sản. Ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến phù hợp với tái cơ cấu kinh tế ngành, gắn với phát triển KT-XH của tỉnh, phù hợp với định hướng phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ Việt Nam, phù hợp với xu thế chung của thế giới, với mục tiêu tăng trưởng xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu, phát triển bền vững…

Nhằm tạo sự đột phá cho tỉnh, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách và nghị quyết, đặc biệt là Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 18/7/2023 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cùng với Quyết định số 895/QĐ-TTg ngày 24/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch Lâm nghiệp Quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Những chỉ đạo này sẽ là cơ sở quan trọng để tỉnh thực hiện các chiến lược phát triển ngành lâm nghiệp một cách đồng bộ và hiệu quả. Và một trong những chiến lược quan trọng là đẩy nhanh tiến độ phát triển Khu Lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao vùng Bắc Trung Bộ, nhằm thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp sản xuất, chế biến lâm sản, góp phần nâng cao năng suất và giá trị gia tăng của ngành chế biến gỗ và lâm sản.

Lâm Oanh

(Theo Tạp chí in VHDNVN tháng 11/2025)