Ăn Tết với người H’Mông nơi vùng cao Tây Bắc

VHDN: Khi núi rừng Tây Bắc khoác trên mình chiếc áo rực rỡ của những cánh hoa đào, hoa mận và khi sương giăng bồng bềnh trên những triền núi cao, tiếng khèn vang vọng giữa không gian của núi rừng với những bản tình ca lãng mạn, cũng là lúc tiết trời sang xuân, một mùa Xuân mới tràn ngập trên khắp các bản làng. Trong những ngày cận kề giáp Tết Nguyên đán, chúng tôi đến huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái nơi “chân đạp đỉnh núi, tay sờ mây” của đồng bào H’Mông sinh sống và cũng là một trong 61 huyện nghèo theo Chương trình 30a của Chính phủ. Mọi nhà, mọi người đang thịt lợn, thịt gà, giã bánh dày và sửa sang nhà cửa. Không khí Tết Nguyên đán đủ đầy đã đến với mỗi nhà.

Đến thăm gia đình ông Phàng A Trông ở xã Làng Nhì, là người có uy tín trong cộng đồng người Mông, vừa lúc ông lên núi kiếm những cây sặt, cây giang nhỏ về bện thành chổi, ông tâm sự: Theo quan niệm của người Mông, vào ngày cuối cùng của năm, lấy chổi làm bằng cây cây sặt, cây giang quét khắp các gian nhà và một gian bếp, sẽ xua đuổi được bệnh tật rủi ro và những điều không mong muốn trong năm cũ, đồng thời mời những điều tốt đẹp sẽ đến với gia đình mình vào năm mới.

Người dân tộc Mông với mâm cơm đón khách ngày Tết.

Ông Phàng A Trông cho biết thêm: Hàng năm cứ đúng vào ngày 30 Tết thì thay bàn thờ mới, vì giấy dán trên bàn thờ từ năm ngoái đến bây giờ cũ rồi, sang năm mới thì thay tờ giấy mới, thay áo mới, cũng như cái áo của mình thôi. Năm mới mình mặc áo mới thì cũng phải thay để tổ tiên có cái mới, như thế tổ tiên mới phù hộ cho con cháu trong gia đình luôn được khỏe mạnh, làm cái gì cũng may mắn.

Đi sâu vào trong bản Mông, không khí Tết lại càng rộn rã hơn. Gia đình ông Giàng A Chu ở giữa bản lại đang chuẩn bị giấy đỏ dán vào các công cụ lao động để tạ lễ cảm ơn về mùa màng bội thu. Ông Giàng A Chu tâm sự, đối với người Mông, con dao, cái cuốc là những vật dụng gắn bó với họ trong cuộc sống hàng ngày. Từ những con dao cái cuốc, cái bề được gia đình sử dụng trong cả một năm, được gom lại bày trước ban thờ của gia đình. Người Mông coi đây là lễ trả công cho chúng sau cả một năm lao động vất vả.

Trong không khí Tết rộn rã của bản làng, chúng tôi đến thăm nhà anh Phàng A Dề ở cuối bản. Mọi người trong gia đình đang quây quần bên mâm cơm. Anh Dề chủ nhà là người đầu tiên tự rót và uống hết chén rượu, mong gia đình an lành, mùa màng bội thu, chén thứ hai là chào đón khách đến chơi xuân. Mâm cơm kéo dài đến khi khách về hết.

Người Mông ở Trạm Tấu đi chơi Tết.

Tâm sự với chúng tôi, anh Hà Phương – Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Văn hóa huyện Trạm Tấu cho biết, từ năm 2008, khi có Nghị quyết 30a của Chính phủ, xã Bản Công cũng như 11 xã của huyện Trạm Tấu được Nhà nước tập trung đầu tư. Người dân đã phá bỏ những hủ tục mê tín lạc hậu và tích cực sản xuất canh tác với các loại giống cây trồng vật nuôi cho năng suất cao. Đời sống được nâng cao. Tỷ lệ giảm nghèo bình quân mỗi năm đạt 5 %. Đặc biệt, từ năm 2012, đồng bào Mông ở Trạm Tấu đã ăn chung một Tết với các dân tộc khác. Đồng bào tin tưởng vào đường lối của Đảng, thi đua xây dựng nếp sống mới.

Nếu có một lần đến các bản người Mông ở khu vực phía Tây tỉnh Yên Bái đón xuân mới, bạn sẽ cảm nhận thấy được âm thanh của núi rừng, của cuộc sống vùng cao, đó là tiếng vang vọng của những cối giã bánh dầy, tiếng khèn, tiếng sáo gọi bạn tình reo rắt bên sườn núi. Tiếng khèn, tiếng sáo là món ăn tinh thần của người Mông và gần như xuất hiện trong tất cả các hoạt động của họ, khi lên nương, xuống ruộng sẽ xua tan những nhọc nhằn, vất vả. Hình ảnh các nam thanh, nữ tú trao qua, trao lại những quả pao, đây cũng là dịp để các chàng trai, cô gái Mông đến tuổi trưởng thành tìm và trao gửi ánh mắt, nụ cười, lời tỏ tình trong mùa xuân mới để cùng nhau xây dựng hạnh phúc gia đình.

Nguyễn Nhật Thanh

(Theo Tạp chí in VHDNVN tháng 1&2/ 2024)