Nét văn hóa từ lễ hội Nghinh Ông ở Cà Mau

VHDN: Lễ hội văn hóa này có từ năm 1925 bắt nguồn từ sự kiện ngư dân phát hiện xác một con cá voi (ngư dân gọi là cá ông) trôi dạt vào bờ. Theo truyền thuyết xa xưa loại cá này là cứu tinh cho các tàu, thuyền và ngư dân gặp nạn trên biển khơi, vì vậy người dân rất tôn kính và biết ơn loài cá này nên gọi là “ông”, và “cá ông” tại Sông Đốc được gọi là Nam Hải Đại Tướng Quân.

Rước ông.

Nghinh Ông là lễ hội dân gian lớn nhất ở Cà Mau tổ chức tại thị trấn Sông Đốc (huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau) vào các ngày 14, 15 tháng 2 âm lịch hàng năm). Năm nay, lễ hội diễn ra trong 2 ngày 30 và 31/ /03/2018.

Ông Trần Minh Đặng – Phó Vạn lăng Ông, cho biết: “Ngày cúng ông là ngày hội của người dân vùng biển, đây là một lễ hội có ý nghĩa đặc biệt, biểu hiện cho tinh thần “uống nước nhớ nguồn”. Bên cạnh đó, lễ hội cũng là dịp để bà con làm nghề biển cầu mong một năm làm ăn phát đạt, cùng nhau vượt khó vươn lên chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên”.

Lễ hội văn hóa này có từ năm 1925 bắt nguồn từ sự kiện ngư dân phát hiện xác một con cá voi (ngư dân gọi là cá ông) trôi dạt vào bờ. Theo truyền thuyết xa xưa loại cá này là cứu tinh cho các tàu, thuyền và ngư dân gặp nạn trên biển khơi, vì vậy người dân rất tôn kính và biết ơn loài cá này nên gọi là “ông”, và “cá ông” tại Sông Đốc được gọi là Nam Hải Đại Tướng Quân. Lăng thờ các bộ xương gọi là Vạn lăng Nam Hải Đại Tướng Quân hiện đang trưng thờ các bộ xương sườn, cốt, các cá ông trôi dạt vào bờ năm 1925, 1951, 1953, 1963. Cạnh đó là hai bộ xương cá Đao, được xem là cá thần bảo vệ “ông” không bị cá dữ tấn công. Lăng mộ này đã được Trung tâm UNESCO nghiên cứu bảo tồn cổ vật trao bằng bảo trợ vào tháng 03/2013. Đặc biệt đời vua Gia Long năm thứ tư đã sắc phong thần là Đại Càn Nam Hải Thượng Đẳng thần.

Những ngày diễn ra lễ hội, xung quanh khu vực lăng được trang hoàng rất đẹp mắt với nhiều cờ phướn. Có rất nhiều khách đến rất sớm để thắp nhang tại chánh điện và miếu bà Thủy Long. Địa phương luôn bố trí lực lượng công an, Bộ đội biên phòng, Thanh tra giao thông, dân quân tự vệ để làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh trật tự trong và ngoài khu vực tổ chức lễ.

Ông Dương Tấn Biểu, chánh chủ Vạn lăng cho biết thêm “…hàng năm chúng tôi đều lên kế hoạch chu đáo, đảm bảo an ninh không để bọn xấu trà trộn để móc túi, cướp giật, gây rối trật tự và kiên quyết không để xảy ra tệ nạn mê tín dị đoan…”.

Theo ông Biểu, năm nay về phần lễ vẫn giữ nguyên các nghi thức như những năm trước, riêng phần hội thì phong phú hơn, đa dạng hơn với các hoạt động văn hóa, thể thao.

Anh Lê Văn Toàn, quê Hậu Giang nói vui “…năm nào tui cũng tới đây bán nhang, trái cây vừa kiếm thêm thu nhập, vừa đốt nhang cầu nguyện cho gia đình hạnh phúc, ăn nên làm ra, năm nay du khách tới nhiều hơn các năm trước…”

Lễ hội “Nghinh Ông” ở Sông Đốc có nhiều nghi thức rất trang trọng, mang đậm nét văn hóa dân gian xưa, như: trước giờ ra biển “nghinh ông” buổi lễ chính tại chánh điện có đầy đủ các cung phi (đa số là phụ nữ cao tuổi), cung nữ (các thiếu nữ) 12 nữ học trò lễ, 02 nữ cung hầu, 01 vị tướng quân trong tư thế oai phong cùng hàng chục quân sỹ đang đứng hầu tay giương cao các ngọn cờ nước, những lá cờ phướn có ghi dòng chữ “Nam Hải Đại Tướng Quân” cùng hàng ngàn người chuẩn bị rước kiệu trong tiếng trống, tiếng kèn rộn ràng của đội nhạc lễ.

Ông Phạm Văn Tâm, hương lễ lăng kể thêm về ý nghĩa việc “nghinh ông” ngoài cửa biển: Hàng năm, vào ngày 15/2 âm lịch, Ban tổ chức và nhân dân làm kiệu đặt lên đó “vong linh ông” đang ngự trị tại lăng và rước lên tàu tiến ra biển Tây với mục đích để “ông” (ông đã mất) gặp gỡ các “ông đang còn sống” trên biển, sau đó lại rước “ông” quay về. Trước đây khi ra biển mà gặp “ông” phun nước thì đoàn sẽ quay về. Hiện nay, hình thức được áp dụng là đọc lời cầu nguyện và xin “keo”, khi xin được thì đoàn mới trở lại lăng xem như hoàn thành công việc. Mục đích là các “ông” đồng thuận độ trì cho quốc thái dân an, ngư dân đi biển gặp nhiều may mắn, thu hoạch nhiều thủy sản, người dân quanh vùng không hứng chịu dịch bệnh… Khi đoàn rước kiệu đi qua, các gia đình sẽ lập bàn thờ, thắp hương, bày biện trái cây và đứng trước nhà cung thỉnh khi đoàn hành lễ trong tiếng nhạc rộn ràng, sôi động, vui tươi.

Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là một trong những lễ hội tiêu biểu của Việt Nam, là lễ hội dân gian lớn nhất tại Cà Mau đã được người dân và chính quyền địa phương giữ gìn, tổ chức rất trang trọng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Phan Thị Anh Thư