Cơ hội cho gạo Việt

VHDN: Ấn Độ, Nga và UAE vừa cấm xuất khẩu (XK) gạo tạm thời. Các chuyên gia và doanh nghiệp (DN) cho rằng, đây là cơ hội cho ngành gạo Việt Nam để phát triển thị trường, gia tăng cả khối lượng và giá trị XK gạo.

Động thái của một số nước cấm XK gạo tạm thời như Ấn Độ, Nga, UAE đã đẩy giá gạo toàn cầu tăng chóng mặt bởi cầu đang lớn hơn cung và nhiều nước đẩy mạnh thu mua gạo để phục vụ nhu cầu trong nước. Hiện, thế giới thiếu gạo nhưng lại là cơ hội tốt cho gạo Việt Nam. Bởi, giá gạo tăng cao có lợi cho người nông dân. Do vậy, đây đang là thời điểm thuận lợi để Việt Nam tăng lượng XK gạo với giá cao, giúp cả người dân và DN cùng hưởng lợi. Nhưng, bên cạnh việc tận dụng tốt cơ hội về giá, DN XK vẫn cần phải đảm bảo uy tín của nhà cung cấp có trách nhiệm.

Ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho rằng, Ấn Độ và một số nước cấm XK gạo sẽ giúp ngành hàng lúa gạo của Việt Nam được hưởng lợi. “Nhu cầu gạo trên thế giới tăng cao do tác động của biến đổi khí hậu, diện tích trồng lúa thu hẹp, lương thực thiếu, vấn đề này các chuyên gia và DN đã dự báo từ mùa vụ 2022 nên xu hướng giá gạo tăng là tất yếu và trên thực tế giá gạo trên thị trường thế giới đã tăng. Việc cấm XK gạo của Ấn Độ, và một số nước trong 2 tuần nay đã làm giá lúa thu mua tại Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đang tăng lên đến 7.000 – 7.100 đồng/1kg lúa tươi, cao hơn đầu vụ tới 1.000 đồng/1kg, điều này cho thấy người nông dân đang được hưởng lợi, và đây là cơ hội giúp hạt gạo Việt Nam lan rộng ra nhiều thị trường mới”, ông Phạm Thái Bình nói.

Về nguồn cung lúa gạo cho XK cũng như đảm bảo an ninh lương thực cho thị trường trong nước, GS.TS Võ Tòng Xuân cho rằng, chúng ta hoàn toàn có thể yên tâm về lượng gạo cung cấp cho thị trường trong nước và XK. Bởi, không giống các nước khác chỉ có 1 đến 2 vụ lúa, Việt Nam có 3 vụ lúa/1 năm, nên gạo cung ứng không thiếu. Hiện, Việt Nam bố trí quy hoạch vùng trồng lúa rất an toàn. Cụ thể, đối với lúa phục vụ thị trường trong nước, chúng ta lấy diện tích dọc theo biên giới Campuchia (ở đây là vùng phía Bắc của An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp) với khoảng hơn 1,5 triệu ha. Nước ở vùng này lúc nào cũng có và không bao giờ bị nước mặn dâng lên. Như vậy, chúng ta sẽ có dư lúa ở vùng giữa biên giới Campuchia với bờ biển Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và các vùng này hiện đang được canh tác 3 vụ lúa mỗi năm. “Về mặt sản xuất nông nghiệp chúng ta đang bố trí hợp lý để đón đầu được biến đổi khí hậu và chúng ta cũng đang chọn các giống lúa mới, chất lượng tốt, ngắn ngày có thể canh tác 3 vụ/năm. Trong khi đó Ấn Độ, Thái Lan hay Philippines sẽ không làm được như Việt Nam”, GS.TS Võ Tòng Xuân nhấn mạnh.

Chuyên gia về lúa gạo Nguyễn Chánh Trung (An Giang) cho rằng, 2 năm nay tồn kho lúa gạo ở mức hợp lý, không bị dôi dư nhiều. Tại khu vực ĐBSCL có 3 vụ mùa trong năm, sản lượng liên tục được cải thiện nên không đáng ngại. Thời điểm này cần phân tích và theo dõi diễn biến của thị trường, nhìn nhận xem Ấn Độ cấm XK gạo trong thời gian bao lâu để có kế hoạch cho việc thu mua và ký đơn hàng.

Về dài hạn, ông Phạm Thái Bình cho rằng, dù tình hình gạo thế giới có biến động ra sao thì phát triển bền vững ngành hàng lúa, gạo tại ĐBSCL vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Nông dân và DN phải liên kết chặt chẽ gắn sản xuất với tiêu thụ, có như vậy mới tận dụng được cơ hội, đồng thời hạn chế được rủi ro do biến động thị trường khiến DN bị lỗ khi giá gạo tăng.

Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu sẽ vẫn còn tiếp tục, do đó, không chỉ tận dụng cơ hội trong thời điểm này, mà Việt Nam cần có chiến lược trong dài hạn để cung cấp gạo cho các nước với giá cao hơn, lập mặt bằng giá gạo mới. Việc này sẽ giúp người nông dân gia tăng giá trị và làm giàu từ cây lúa, đồng thời, đây cũng là cơ hội để DN thương thảo những hợp đồng dài hạn với nhà nhập khẩu với giá phù hợp. Khi có hợp đồng dài hạn, DN sẽ chắc chắn được đầu ra và bàn bạc với địa phương làm vùng nguyên liệu, còn người nông dân cũng sẽ thấy không phải lệ thuộc vào thương lái mà chắc chắn có người mua với giá tốt. Tuy nhiên, để làm được như vậy, Nhà nước và các địa phương cần tạo điều kiện về chính sách giúp DN tiếp cận vốn. Việc này ngoài giúp DN thu mua lúa gạo cho nông dân, còn có cơ hội cải tiến nhà máy nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch, chế biến – có như vậy lợi nhuận của DN mới nâng lên. Về phía người dân, phải hợp lại cùng nhau trong các hợp tác xã để cung cấp ổn định nguồn lúa cho DN tạo thành chuỗi sản xuất, cung ứng lúa gạo XK.

Theo bà Bùi Thị Thanh Tâm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, hiện XK gạo đang rất thuận lợi, điển hình vài ngày tới, Indonesia tiếp tục mở thầu 300.000 tấn và dự kiến sẽ liên tục mở thầu. Điều này sẽ làm cho giá gạo các nước sẽ tăng, ít nhất là không giảm. Ngoài ra, theo Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Việt Nam được cấp hạn ngạch 80.000 tấn, trong đó 30.000 tấn gạo trắng, 30.000 gạo thơm, 20.000 tấn gạo lứt. Do đó, các đơn hàng gạo XK nếu nằm trong danh mục trên thì được miễn thuế 175 ER/tấn. Đây là lợi thế rất lớn cho DN. Trong khi đó, giá lúa hiện đang ghi nhận ở mức cao, đầu vào cho sản xuất giảm hơn so với năm 2022 nên nông dân có lợi nhuận tốt hơn. Tuy nhiên, với tình hình sản xuất được bao nhiêu, tiêu thụ hết bấy nhiêu, hiện Tổng cục Dự trữ Nhà nước cũng mở thầu gạo dự trữ nên nhu cầu gạo càng cao. Do đó, bên cạnh đảm bảo thành tích cuối năm cũng cần tính đến an ninh lương thực quốc gia và hàng tồn kho cho đầu năm 2024.

Theo ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), ngành gạo Việt Nam đang đứng trước cơ hội rất lớn, tuy nhiên dù cơ hội có tốt đến đâu, mục tiêu quan trọng nhất của chúng ta vẫn là đảm bảo an ninh lương thực. Do vậy tùy theo tình hình thị trường, thời điểm, Chính phủ và các Bộ ngành sẽ có sự điều tiết linh hoạt giữa tiêu thụ trong nước – dự trữ – xuất khẩu. Dự báo năm 2023, XK gạo Việt có thể đạt nhiều hơn 7 triệu tấn, còn mức tăng bao nhiêu còn phụ thuộc vào tình hình cụ thể.

Theo Tạp chí in VHDNVN tháng 8/2023

(Ngọc Diệp)