Tăng cường sức đề kháng của nền kinh tế

VHDN:Theo các chuyên gia, để cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi thành công mô hình tăng trưởng cần hệ thống đồng bộ, các giải pháp từ tổng thể đối với toàn nền kinh tế đến giải pháp đối với từng ngành, lĩnh vực và vùng, địa phương. Theo đó, cần khắc phục tình trạng nền kinh tế đang ngày càng phụ thuộc vào DN FDI ở cả cấp độ địa phương, ngành và toàn nền kinh tế.

Theo báo cáo đánh giá kết quả cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng giai đoạn 2016-2020 thì Việt Nam tiếp tục duy trì lạm phát ở mức hợp lý dưới 4% và ổn định trong suốt nhiệm kỳ. Thu ngân sách nhà nước đã có cải thiện đáng kể; cơ cấu thu ngân sách cũng thay đổi tích cực hơn. Nhưng chi ngân sách vẫn ở mức khá cao, khoảng 29% GDP. Chi thường xuyên có xu hướng tăng, chiếm khoảng hơn 2/3 tổng chi; chi đầu tư giảm so với nhiệm kỳ trước, khoảng 25% tổng chi ngân sách; chưa góp phần gia tăng sức chống chịu của nền kinh tế.

Tốc độ nợ công, nợ nước ngoài giảm đáng kể; nợ công và nợ nước ngoài do đó có xu hướng giảm khá nhanh; quản lý nợ công và nợ nước ngoài khong còn căng thẳng như trước nhưng vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Thâm hụt ngân sách giảm mạnh so với 5 năm trước và duy trì mức ổn định dưới 4% GDP, đạt mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, tốc độ tăng cung tiền và dư nợ tín dụng không giảm nhiều so với trước. Tỷ lệ dư nợ tín dụng/ GDP và tổng tín dụng/ GDP tiếp tục tăng nhanh gia tăng mức tổn thương và giảm sức chống chịu của nền kinh tế. Tỷ giá được điều hành linh hoạt hơn theo tín hiệu thị trường; dự trữ ngoại hối tăng nhanh và đạt mức tương đối cao. Chúng ta nhìn thấy, cung cầu trên thị trường. Dự trữ ngoại tệ tăng từ 30 tỷ lên 60 tỷ USD vào năm 2018. “Ổn định kinh tế vĩ mô tiếp tục được củng cố, sức chống chịu của nền kinh tế xét về vĩ mô có cải thiện so với trước nhưng mức độ dễ bị tổn thương còn cao và sức chống chịu vẫn còn yếu. Độ mở của nền kinh tế đã gia tăng hết sức nhanh chóng và đã ở mức rất cao; nền kinh tế ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào nhà đầu tư nước ngoài trên nhiều mặt. Điều đó cho thấy, những dấu hiệu khá rõ nét cho thấy nền kinh tế của chúng ta dễ bị tổn thương trước các biến động bất lợi từ bên ngoài. Trong khi dự địa chính sách eo hẹp và sức chống chịu của nền kinh tế còn rất yếu…

Báo cáo cũng cho biết, quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng với 3 trọng tâm là tái cơ cấu đầu tư, tái cơ cấu DNNN, tái cơ cấu thị trường trong giai đoạn 2016-2020 đã và đang thực hiện một cách tích cực và thực chất hơn. Nhưng các chương trình tái cơ cấu nhìn chung đang được tiến hành chậm hơn so với yêu cầu. Trong 3 trọng tâm tái cơ cấu, chỉ có việc cơ cấu lại các tổ chức tín dụng đạt được một số kết quả khá rõ nét trong xử lý nợ xấu. Còn cơ cấu lại đầu tư công và doanh nghiệp nhà nước chưa có tiến triễn về chất mà vẫn thực hiện một cách hình thức hơn là triển khai các biện pháp mạnh mẽ thực chất nâng cao được hiệu quả đầu tư công và hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước. Mô hình tăng trưởng của nền kinh tế về cơ bản chưa thay đổi. Tăng trưởng vẫn chủ yếu dựa vào gia tăng vốn đầu tư, sử dụng lao động chi phí thấp và hoạt động kinh tế thâm dụng lao động; ở mức nhất định vẫn dựa vào xuất khẩu và dựa vào đầu tư nước ngoài ngày càng tăng. Nhân tố cho một cách thức tăng trưởng mới chưa xuất hiện.

Nguyên nhân thành công theo TS Nguyễn Đình Cung-Nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương ( CIEM) là do chúng ta chuyển trọng tâm cải cách và điều hành phát triển kinh tế xã hội từ năm 2011. Những năm 2011-2015 các nỗ lực, nguồn lực chủ yếu tập trung cho ổn định kinh tế vĩ mô và phục hồi sản xuất kinh doanh. Từ 2015 trên nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định đã thực hiện mạnh mẽ hơn các nỗ lực cải cách, cải thiện môi trưởng kinh doanh, qua đó, thu hút được đầu tư đặc biệt là đầu tư của tư nhân trong nước. Trong khi đó, ở chiều ngược lại, nguyên nhân trực tiếp yếu kém, chưa thành công là cải cách thể chế, nhất là thể chế phân bố nguồn lực và các chương trình cơ cấu lại nền kinh tế không được tiến hành nhất quán, toàn diện, đủ rộng và đủ mạnh để chuyển sang kinh tế thị trường đầy đủ và hiện đại.

Về nguyên nhân nghị quyết, chính sách chưa đi vào cuộc sống, ông Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, là do bộ máy cồng kềnh, trì trệ và kém hiệu quả. Không có chế tài, gắn trách nhiệm đối với người đứng đầu, điều này sẽ làm cho mọi ý tưởng của các chuyên gia bị thui chột, cố gắng của Chính phủ bị triệt tiêu, làm cho người thực hiện càng có cớ để không làm vì lợi ích của mình. PGS. TS Bùi Tất Thắng, chuyên gia kinh tế cao cấp cũng cho rằng, nếu coi trạng thái kinh tế bình thường thì tái cơ cấu là điều làm liên tục. Tuy nhiên, đối với Việt Nam, kinh tế có nhiều dấu hiệu bất ổn, thì tái cơ cấu cần có thời gian kết thúc, lộ trình kết thúc để biết có hiệu quả hay không.

Để cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi thành công mô hình tăng trưởng, chắc chắn cần hệ thống đồng bộ, các giải pháp từ tổng thể đối với toàn nền kinh tế đến giải pháp đối với từng ngành, lĩnh vực và vùng, địa phương. Theo đó, cần khắc phục tình trạng nền kinh tế đang ngày càng phụ thuộc vào DN FDI ở cả cấp độ địa phương, ngành và toàn nền kinh tế. Khắc phục điểm mất cân bằng này không có nghĩa là hạn chế, kìm hãm đầu tư nước ngoài mà làm cho khu vực kinh tế tư nhân trong nước phát triển với tốc độ nhanh hơn và đồng đều hơn so với hiện nay. Đồng thời, khắc phục sự chia cắt, cát cứ, thiếu kết nối, bổ xung hợp lý giữa các thành phần kinh tế đồng thời làm cho kinh tế trong nước hướng ngoại nhiều hơn, mở rộng kinh doanh toàn cầu. Và làm cho cơ cấu kinh tế và nền kinh tế trở nên năng động hơn.

Đặc biệt cần có giải pháp chung về cải cách thể chế và phát triển kinh tế tư nhân. Xây dựng và phát triển với tốc độ bứt phá khu vực kinh tế tư nhân trong nước năng động, có sức cạnh tranh toàn cầu và trở thành động lực quan trọng tiến tới là động lực chủ yếu của phát triển kinh tế đất nước. Trước mắt và trung hạn phải tập trung xử lý hai vấn đề cốt lõi đối với phát triển kinh tế khu vực tư nhân trong nước là: doanh nghiệp tư nhân Việt Nam sợ, không muốn lớn; và nếu muốn lớn thì không lên được và trừ một số trường hợp ngoại lệ. Nên phải giải được bài toán này, làm thế nào để doanh nghiệp tư nhân nào cũng có tham vọng trở thành doanh nghiệp lớn mạnh.

Phan Đức